واژه «ژئوپارک» از دو بخش تشکیل شده؛ «ژئو» به معنای زمین و نشان‌دهنده ارزش‌های زمین‌شناسی و فرآیندهای طبیعی میلیون‌ها ساله است؛ منظور از «پارک» نیز محدوده‌ای حفاظت‌شده و قابل بازدید است که این محدوده نه یک محوطه بسته آزمایشگاهی، بلکه مکانی برای حفاظت، آموزش، بازدید عمومی و لذت بردن از طبیعت است. بنابراین، ژئوپارک در ساده‌ترین تعریف، همزمان مکانی علمی، آموزشی، گردشگری، فرهنگی و منطقه‌ای است که دارای پدیده‌ها و میراث ارزشمند زمین‌شناسی بوده و با هدف حفاظت، آموزش و توسعه مدیریت می‌شود.

درواقع ژئوپارک مجموعه‌ای است که میراث زمین‌شناسی را در کنار ارزش‌های فرهنگی، تاریخی و زیست‌محیطی یک سرزمین معرفی می‌کند. ژئوپارک پلی است میان «علم» و «زندگی مردم». این مفهوم از اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی در سطح جهانی مطرح شد و امروز تحت حمایت نهاد بین المللی قرار گرفت و یونسکو به‌عنوان حامی معنوی شبکه ژئوپارک‌های جهانی شد. ژئوپارک چند ویژگی کلیدی دارد که آن را از سایر مناطق طبیعی متمایز می‌کند در ادامه به اختصار این ویژگی‌ها را شرح می‌دهیم. میراث زمین‌شناسی ارزشمند؛ در هر ژئوپارک باید پدیده‌های شاخص زمین‌شناسی وجود داشته باشد؛ مانند لایه‌های رسوبی قدیمی، فسیل‌های نادر، غارهای نمکی، دره‌های خاص، یا آثار آتشفشانی. این پدیده‌ها نه‌تنها برای پژوهشگران، بلکه برای گردشگران هم جذاب هستند.

حفاظت از محیط زیست؛ هدف اصلی ژئوپارک جلوگیری از تخریب و نابودی این پدیده‌هاست. برای مثال برداشت بی‌رویه سنگ یا گردشگری بی‌ضابطه می‌تواند به آثار زمین‌شناسی آسیب بزند. مدیریت ژئوپارک تلاش می‌کند میان استفاده انسانی و حفاظت از طبیعت تعادل برقرار کند.

آموزش و پژوهش؛ ژئوپارک‌ها به‌عنوان یک کلاس درس طبیعی عمل می‌کنند. بازدیدکنندگان، دانش‌آموزان و حتی گردشگران عادی می‌توانند در آن‌ها درباره تاریخ زمین، تغییرات اقلیمی و فرآیندهای طبیعی یاد بگیرند. دانشگاه‌ها و مراکز علمی نیز از این فضا برای تحقیق استفاده می‌کنند.

توسعه محلی؛ یکی از اهداف ژئوپارک این است که مردم بومی از آن منتفع شوند. گردشگری زمین‌شناختی (ژئوتوریسم) باعث ایجاد شغل، فروش صنایع دستی، رونق کسب‌وکارهای کوچک و تقویت هویت فرهنگی جوامع محلی می‌شود، بدون اینکه طبیعت آسیب ببیند.

تنوع فرهنگی و طبیعی؛ ژئوپارک‌ها فقط به زمین‌شناسی محدود نمی‌شوند. فرهنگ، موسیقی، غذا، زبان و آیین‌های مردم محلی بخشی جدایی‌ناپذیر از تجربه بازدید هستند. به همین دلیل، ژئوپارک ترکیبی از «زمین» و «زندگی» است.

ژئوپارک‌ها به‌عنوان آزمایشگاه‌های طبیعی در فضای باز، فرصت بی‌نظیری برای شناخت تاریخ زمین و ارتباط آن با زندگی امروزی انسان فراهم می‌کنند. آن‌ها میراث زمین را برای نسل‌های آینده حفظ کرده و در عین حال توسعه و رونق اقتصادی جوامع محلی را تضمین می‌کنند؛ به همین دلیل، یونسکو ژئوپارک‌ها را بخشی از میراث مشترک بشری می‌داند.

ژئوپارک مانند یک کتاب بزرگ درباره‌ی زمین است و ژئوسایت‌ها صفحات مهم و شاخص این کتاب‌اند که داستان‌های ویژه‌ای از تاریخ و پویایی زمین را روایت می‌کنند.

ژئوسایت یک محل یا پدیده‌ی طبیعی که نمایانگر یکی از جنبه‌های مهم تاریخ زمین، ساختارهای زمین‌شناسی، فرایندهای تکتونیکی، رسوبی، آتشفشانی، یخچالی، کارستی یا سایر فرآیندهای زمین‌ریختی است و ارزش ثبت، حفاظت و استفاده آموزشی-گردشگری دارد.

ژئوسایت‌ها ارزش علمی دارند و نمایش‌دهنده رخدادها یا فرایندهای زمین‌شناسی مهم، مانند لایه‌های فسیل‌دار، چین‌خوردگی‌ها، گسل‌ها یا سنگ‌های خاص هستند که قابلیت استفاده برای تدریس و یادگیری درباره‌ی زمین را دارند.

این پدیده‌های طبیعی به دلیل کمیابی، حساسیت یا آسیب‌پذیری نیاز به حفاظت دارد؛ در برخی موارد با تاریخ یا فرهنگ بومیان منطقه نیز پیوند دارند و جذابیت بصریشان فرصت جذب بازدیدکنندگان را ایجاد می‌کند.