تنگه چاه کوه

تنگه چاهکوه یک نمونه ویژه و کم نظیر از عملکرد فرسایشی آب جاری است. حرکت سریع و قدرتمند آب در بارندگی‎های شدید و نادر، عامل اصلی شکل‎گیری این تنگه بوده است. با این حال، فرسایش آبی یک عامل ثانویه در شکل گیری این تنگه به شمار می‎رود. طبقات دربرگیرنده این تنگه بخشی از یال شمالی- غربی تاقدیسی است که کوه نمکدان در آن رخنمون دارد. تاقدیس یک ساختار محدب گنبد مانند است که در اثر فشارهای درونی و جانبی و در نهایت چین خوردگی لایه‎های زمین پدید می‎آید. به دلیل فشارهای جانبی و کشیده شدن لایه های تاقدیس، درزها، ترک‎ها و شکستگی‎ (گسل) هایی در دیواره (یال) تاقدیس پدید می‎آیند. این درزه‎ها و شکستگی‎ها نقاط ضعف دیواره هستند و عوامل گوناگون فرسایشی در آن نقاط عملکرد قوی‎تر و موثرتری دارند. تنگه چاهکوه یکی از این شکستگی‎های اولیه و سپس توسعه یافته توسط عوامل فرسایشی است.

در راستای عمود بر امتداد اصلی تنگه، یک تنگه دیگر نیز به چشم می‎خورد که عامل اصلی تشکیل آن، یک گسل کاملا بارز است که امتداد گسستگی آن را آشکارا می‎توان دید. به طور کلی تاقدیس‎ها و مناطق پیرامون آنها از مناطق پرجنبش و ناآرام به شمار می‎روند که همین موضوع عامل پدید آمدن گسل‎ها و درز و شکاف‎های فراوان در لایه های زمین این مناطق است.

وجود اشکال مقعر کروی، بیضوی و خطی در دیواره های تنگه حاصل عملکرد مکانیکی آب، یکنواخت نبودن جنس دیواره در تمامی نقاط ، و وجود درزه‎های پرشمار کوچک و بزرگ در دیواره است.

یکی از ویژگی‎های سازند زمین شناسی تنگه چاهکوه، غیرقابل نفوذ بودن آن در برابر آب است. این عامل موجب می‎شود آب در درون آن جاری شده و درز و شکاف‎های آن را پر کرده و بفرساید. مردم محلی از این خاصیت سازند تنگه استفاده جالبی کرده‎اند و با حفر گودال‎هایی در کف تنگه، امکان گردآوری و ذخیره آب باران را فراهم نموده‎اند. با توجه به خشک بودن جزیره و ارزش زیاد آب باران در قدیم، این ابتکار بسیار ارزشمند و موثر بوده است.

دیواره های تماشایی و اعجاب انگیز تنگه چاهکوه ارزش زیبایی شناختی بالایی دارند و حفاظت از آنها در برابر کنده‎کاری یا نوشتن یادگاری، موجب همیشگی شدن این زیبایی و لذت بازدیدکنندگان آینده آن خواهد بود.